Palmiry moje
Kościół w Łomnej - historia budowy i renowacji
Starania o budowę nowej świątyni
Od początku dziewiętnastego wieku kolejni proboszczowie parafii w Łomnej podejmowali starania w sprawie remontu konsekrowanego w 1674 roku drewnianego kościoła. Były też inicjatywy budowy nowego murowanego kościoła, której orędownikiem był w szczególności naddzierżawca ekonomii Łomna Aleksander Trębicki.
Jak wyglądał kościół w Łomnej w dziewiętnastym wieku oraz opis starań administratorów parafii o jego remont opisałam szczegółowo Tutaj. Informacje tam zamieszczone pochodzą z inwentarzy sporządzonych po śmierci kolejnych proboszczów parafii Łomna, które znajdują się Archiwum Głównym Akt Dawnych.
Będący w latach 1846-1860 proboszczem w Łomnej ksiądz Wojciech Klonowski także uznawał, że stary kościół nie nadaje się już do remontów i podjął działania na rzecz uzyskania zgody rządowej na budowę nowej świątyni. Nie udało mu się jednak jej uzyskać. Starania te kontynuował jego następca ksiądz Jan Leski, będący proboszczem w Łomnej w latach 1860-1865.
W czasie posługi księdza Leskiego w Łomnej miały miejsce dwa doniosłe wydarzenia w historii Królestwa Polskiego, tj. wybuch Powstania Styczniowego w 1863 roku oraz uwłaszczenie chłopów i zmiany w organizacji i funkcjonowaniu kościoła rzymsko-katolickiego w Królestwie Polskim. Ziemia i kapitały parafii przeszły na własność skarbu państwa, a księżom przyznano uposażenia, które często nie pokrywały kosztów funkcjonowania parafii.
Mimo starań, ksiądz Leski nie otrzymał zgody władz na budowę nowego kościoła w Łomnej. Z pieniędzy, które zostały po księdzu Sobolewskim wyremontował natomiast stary kościół. Mimo tych inwestycji kościół nadal groził zawaleniem.
W 1865 roku proboszczem w parafii Łomna został Józef Sobolewski. W wyniku akcji uwłaszczeniowej parafia w Łomnej miała teraz tylko 6 mórg ziemi przeznaczonej na ogród warzywny i owocowy.
Po ponad trzech latach starań ksiądz Sobolewski uzyskał pozwolenie na budowę nowego kościoła w Łomnej. W lutym 1869 roku Komitet Urządzający w Królestwie Polskim wydał zgodę na budowę i podjął decyzję o wydzieleniu z gruntu, należącego do skarbu, działki o powierzchni 1 morgi pod budowę nowego kościoła.
Poniżej: skan pierwszej strony decyzji Komitetu Urządzającego Królestwa Polskiego z lutego 1869 roku.
Projekt Marconiego kościoła w Łomnej
W 1860 roku Henryk Marconi sporządził już wstępny projekt kościoła w Łomnej. W Archiwum Głównym Akt Dawnych znajdują się dwa zniszczone szkice projektu kościoła. W wielu publikacjach można znaleźć informację, że projekt ten został wykonany na zlecenie Zofii Trębickiej (zmarła w 1867 roku), chociaż na szkicach Marconi zanotował, że sporządził go dla hrabiego Trębickiego.
Marconi zaprojektował kościół w stylu późno klasycystycznym. Zgodnie z zachowanymi dokumentami miał on mieć m.in. wieżę z trzema dzwonami. Widać na nich także inne niż aktualnie istnieje zadaszenie naw bocznych kościoła.
Poniżej: zachowane w AGAD materiały dotyczące projektu kościoła w Łomnej wykonane przez Henryka Marconiego.
Budowa nowej świątyni w latach 1870-1874
Po uzyskaniu zgody władz parafianie przystąpili do budowy kościoła w 1870 roku. Sporządzony przez Marconiego w 1860 roku plan kościoła uznano za mały. Został on powiększony o 1/3 przez architekta Konstantego Waroczewskiego, budowniczego warszawskiego powiatu. On też kierował pracami budowlanymi.
Głównymi fundatorami kościoła była rodzina Trębickich. Kościół był budowany także z datków zwykłych parafian. Jak zapisał w kronice parafialnej ksiądz Sobolewski: Po trzech latach zabiegów i trudu wymogłem na Parafianach zdecydowanie się ich na postawienie Kościoła przez podpisanie ofiary na tenże cel po rubla jednym z morgi od włościan a co łaska od Obywatelów posiadających majątki w parafii w liczbie sześciu. W warszawskiej prasie można natomiast znaleźć poniższe wiadomości o postępie prac budowlanych. Wynika z nich, że budowę zakończono w 1873 roku, a w 1874 roku trwały prace wykończeniowe.
Poniżej: informacja z Kurjera Codziennego z 21 lutego 1874 roku.
Poniżej: informacja z Kurjera Codziennego z 30 maja 1874 roku.
Kościół poświecił Dziekan Warszawski ksiądz Piotr Metelski w dniu 29 czerwca 1874 roku. Oprócz krótkiej zmianki na ten temat nie znalazłam niestety w prasie informacji o przebiegu tej, doniosłej dla naszej parafii, uroczystości.
Poniżej: notatka z Kurjera Codziennego z dnia 30 czerwca 1874 roku.
Według informacji uzyskanych od księdza Bazylewicza, ołtarz główny pochodził z innego, remontowanego kościoła z okolic Płocka. Był on zbyt duży do prezbiterium łomińskiego kościoła, dlatego został zamontowany asymetrycznie. Na ołtarzu głównym umieszczono obraz Ignacego Stelmaskiego, przedstawiający powszechnie znany, rafaelowski temat Przemienienia Pańskiego. Choć trudno o tym artyście znaleźć jakiekolwiek informacje, wiadomo, że pod koniec XIX wieku namalował obraz Cudu św. Walentego znajdujący się w kościele w Unierzyżu (w Diecezji Płockiej). Ponadto jedna z jego prac z 1914 roku, zatytuowana Koniczyna, znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie.
Fundatorzy zamówili do świątyni kopie dzieł wybitnych twórców. W lewym bocznym ołtarzu znajduje się obraz Matki Boskiej Różańcowej ze Św. Dominikiem i Św. Katarzyną ze Sieny. Obraz w prawym ołtarzu przedstawia patrona parafii i świątyni – Św. Mikołaja biskupa. Są jeszcze dwie inne kopie, interesująco wybrane przez fundatorów. Jedną z nich jest stara kopia obrazu znajdującego się w rzymskim Kapitolu, namalowanego w 1623 roku przez sławnego włoskiego malarza Guercina - przedstawia pogrzeb i powitanie w niebie Św. Petroneli. Druga jest kopią obrazu pędzla Domenichino z 1614 roku, przedstawiającego Komunię Św. Hieronima. Oryginałem szczyci się watykańska pinakoteka. Kościół ponadto posiada obraz Św. Kazimierza Królewicza z drugiej połowy XVII-go wieku.
Na zdjęciu poniżej: płótna wiszące w prawym bocznym ołtarzu, w tym na pierwszym planie obraz przedstawiający patrona parafii Św. Mikołaja biskupa.
Zdjęcie poniżej: obraz Matki Boskiej Różańcowej ze Św. Dominikiem i Św. Katarzyną ze Sieny, znajdujący się w lewym ołtarzu kościoła.
Losy świątyni w okresie II Rzeczpospolitej
Tak jak i całą okolicę, pierwsza wojna światowa nie oszczędziła kościoła w Łomnej. W trakcie bombardowań w 1915 roku został on poważnie uszkodzony. Jeszcze przed uzyskaniem przez Polskę niepodległości, w 1917 roku świątynia w Łomnej zyskała dębową chrzcielnicę autorstwa A. Janickiego.
Kościół w Łomnej został gruntownie odrestaurowany w latach 1928-1929. Prace rozpoczął ksiądz Antoni Zieliński, a zakończył ksiądz Wacław Zuba. Niestety nie wiadomo w jakim stopniu odtworzony został pierwotny wygląd świątyni.
Historia kościoła po II wojnie światowej
Druga wojna światowa nie przyniosła kościołowi w Łomnej poważniejszych zniszczeń. W 1939 roku ucierpiał dach kościoła. Jesienią 1944 roku Niemcy wypędzili mieszkańców Łomnej z ich domów. Wyposażenie kościoła zostało zrabowane, a Najświętszy Sakrament spalony. W ostatnich dniach wojny okupanci urządzili w kościele magazyn amunicji.
W 1946 roku przeprowadzono kolejny remont. Administratorem parafii był wtedy ksiądz Edward Gregorkiewicz.
W 1959 roku kościół został zelektryfikowany - światło rozbłysło w nim podczas pierwszej wielkopostnej drogi krzyżowej.
Kościół św. Mikołaja Biskupa w Łomnej jest od 20 grudnia 1961 roku jest chronionym zabytkiem.
W 1965 roku parafia doczekała się wreszcie nowej murowanej dzwonnicy, która zastąpiła starą, chylącą się do upadku drewnianą budowlę. Zawisł w niej dzwon z 1641 roku, przelany na nowo w 1908 roku w firmie S. Englisza. W 1968 roku dołączyły do niego dwa nowe dzwony: Maryja i Mikołaj. Metale na budowę tych dzwonów zbierano wśród mieszkańców parafii. Oddawano na ten cel m.in. stare mosiężne żelazka na duszę.
W 1976 roku, ponownie po 60 latach, na chórze kościelnym pojawiły się organy. Zbudował je Kazimierz Sajdowski i były to pierwsze, polskie, powojenne organy mechaniczne (I+P/12). Wcześniej śpiewano w kościele przy akompaniamencie fisharmonii.
W 2004 roku proboszczem w Łomnej został ksiądz Tadeusz Bazylewicz. W następnym roku, tj. w 2005 zainstalowano w kościele ogrzewanie podłogowe. W trakcie tych prac zerwano starą, biało-czarną, kamienną posadzkę, którą z rozrzewnieniem wspominam. Być może była to ta mozaikowa posadzka, którą ułożono w 1874 roku. W 2004 roku kościół zyskał też iluminację świetlną.
W 2008 roku odremontowano ołtarz główny. Niestety nie znalazłam zdjęcia przedstawiającego wygląd ołtarza przed tą renowacją. W trakcie renowacji zachowano podstawowe jego marmurowe elementy, a dołożono do niego nieco detali, tj. płyty kamienne po obu stronach filarów, na których zawisły obrazy świętych (z lewej strony Matki Bożej Nieustającej Pomocy, zaś z prawej ikona Chrystusa Pantokratora). Odrestaurowano też pomalowaną na biało ambonę.
Na poniższym zdjęciu stan głównego ołtarza z 2008 roku. Po lewej stronie widoczna jeszcze stara ambona.
Kolejna istotna zmiana w wewnętrznym wyglądzie świątyni miała miejsce pod koniec 2013 roku w wyniku umieszczenia na suficie prezbiterium mozaiki – Trójca Przenajświętsza. Na początku XX wieku na suficie prezbiterium znajdowały się niewyraźne niebieskie promienie, stanowiące odniesienie do Trójcy Świętej.
Na zdjęciu poniżej: aktualny wygląd ołtarza głównego w kościele w Łomnej.
Ostatnim nabytkiem w świątyni są organy, zbudowane z ofiar wiernych. W dniu 21 czerwca 2025 roku odbyły się uroczystości jubileuszowe z okazji 600-lecia powstania parafii. W trakcie dziękczynnej Mszy Świętej, której przewodniczył Ksiądz Arcybiskup Adrian Galbas miało miejsce symboliczne „obudzenie” nowych organów.
Co dalej?
Proboszcz Tadeusz Bazylewicz ma kolejne plany restauracji kościoła i jego otoczenia. W pierwszej kolejności, zamierza, dzięki pozyskaniu sponsora, zmienić otoczenie wokół świątyni (wyremontować ogrodzenie, dać nową nawierzchnię na chodnik i alejki wokół kościoła). Chciałby także wymienić poszycie dachu i położyć na nim blachę miedzianą.
Strona została stworzona przy wykorzystaniu kreatora stron www WebWave